روزنامه جامجم در گفتوگویی صریح با اردشیر زاهدی (وزیر خارجه دوره پهلوی) به بررسی مواضع وی درباره سیاست خارجی ایران پرداخته است.
بخشی از این گفتگو را می خوانید:
شما باتوجه به مسؤولیتی که طی سالهای ۴۵ تا ۵۰ در صحنه سیاست خارجی ایران داشتید و شناختی که از مناسبات بینالمللی و بهویژه از آمریکا دارید، آیا تأیید میکنید نوع مواجهه آمریکا با جهان به خصوص ایران مواجههای ظالمانه و زورگویانه است؟
من تایید میکنم که آمریکا میخواهد به ایران زور بگوید، البته ایران را نمیشناسند و از شرایط موجود دنیا سوءاستفاده میکنند. این حرفی که اینها امروز به ایران میزنند، خلاف شرف، اخلاق و انسانیت است، بهخصوص کشوری که ادعای ابرقدرتی میکند. ابرقدرت باید فهم داشته باشد و مخاطب خود را بشناسد. رابطه ایران و آمریکا بیشتر از ۱۶۷ سال سابقه دارد و اسباب تأسف است که آمریکا چنین دوستی را از دست دادهاست.
ایران اینقدر از خودش حوصله نشان داد و برای اینکه مشکلاتش را حل کند و به مردمش برسد، گفتوگو با ۱+۵ را قبول کرد و دو سال و خردهای هم چانه زدند تا پنج کشور اروپایی بعلاوه آمریکا آن را امضا کردند. کشوری که خودش را ابرقدرت میداند، به دلیل اینکه رئیساش یا اطرافیان او دلدرد گرفتهاند، نمیتواند به خودش اجازه دهد که زیر این قرارداد بزند، چون هم خلاف اخلاق و هم خلاف وجدان است و در هیچ جای دنیا نمیتواند اخلاقا قابل قبول باشد، بهخصوص که سازمان ملل و این پنج کشور امضا کردند، اما ایشان چون از آقای اوباما خوشش نمیآمد، این کار را کرد که هم بچگانه و هم غلط و هم غیرقابل قبول بود.
سیاست دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی در برخوردبا آمریکا راچگونه ارزیابی میکنید ؟
هر چیز در موقعیت خودش معنا پیدا میکند. البته من هم دیپلمات برجستهای نبودم، ولی سعی کردم هر چیزی که از دستم برمیآید برای مملکتم انجام دهم. مسلماً در شروع کار، مسؤولین ایران فراز و فرودهای زیادی را تجربه کرده و احتمالا اشتباهاتی هم داشتهاند، ولی همانطور که من در نطقی که دموکراتها و دیپلماتها هم حضور داشتند گفتم، در تمام مذاهب، بخشش بزرگترین لذت در دنیاست و انتقامگرفتن یکی از بدترین چیزهاست.
امروز جمعیت مملکت ۸۳میلیون است، وقتی که ما بودیم ۳۵میلیون بود. از این ۸۳میلیون، حداقل ۶۰میلیون سواد دارند و میتوانند بخوانند و بنویسند. ۴۰میلیون دانشگاهرفته هستند. ۳۰میلیون از ۸۳میلیون، کسانی هستند که کار میکنند و ۲۰میلیون آنها خانمها هستند که برای ایران و هر کشور دیگری افتخار است و همه باید به آن افتخار کنیم. باید بگویم که بهخصوص در چند سال اخیر، برای وزارت خارجهای که دوست داشتم و آن را مثل فرزند خودم میدانم، احترام زیادی قائل هستم. من در اینها حس وطنپرستی میبینم و به آنها تبریک میگویم که سیاستشان قابل احترام است. حتی رئیسجمهور کنونی ایران هم، با کمال قدرت و ادب پاسخ رئیسجمهور آمریکا را داد. برای من دولتها فرق نمیکنند، آنچه که مهم است مملکت و وطن و مردمانی هستند که من آنها را برادرها و خواهرهای خود میدانم. به اینها ظلم شده است و میشود.
یک کشور که ادعای ابرقدرتی میکند، نمیتواند حتی دارو را برای این مردم تحریم و برای آنها زحمت ایجاد کند. صرفا به این دلیل که تصور میکند تغییر رژیم در ایران به این سادگیهاست و میتواند آنها را به زانو درآورد. این را خطاب به جوانها میگویم که تاریخ ۲۰۰ ساله اخیر ایران را بخوانند تا ببینند که متأسفانه، همیشه اجنبیها به ایران زور گفتهاند و لذا ایران باید قدرت داشته باشد تا بتواند در مقابل زورگویی خارجیها بایستد. این مردم نجیب -که من واقعا افتخار میکنم بگویم ایرانی هستم- تمام این مشکلات را تحمل میکنند تا خودفروشی نکنند. متأسفانه افرادی هم هستند که یا مملکتشان را فراموش کردهاند یا شرافت و حیثیت خود را از دست دادهاند. ضربالمثلی فارسی داریم که بر اینها منطبق است: بدترین آدم کسی است که سینه مادرش را گاز گرفته است! یک عدهای مصداق این ضربالمثل هستند و تِز میدهند که: بروید و روی ایران بمب بیندازید! بر سر چه کسی؟ سر مردمی که بیجهت به آنها ظلم میشود؟ روی سر مردمی که اینطور شرافتمندانه مشکلات را تحمل میکنند تا بتوانند به مملکتشان کمک و خدمت کنند. این مردم قابل احترام و افتخارند. ممکن است عدهای از این حرفها خوششان نیاید و فحش هم بدهند. من به این حرفها نه اهمیت دادهام، نه میدهم و فقط آنچه را که از دستم برمیآید و وظیفه من هست، انجام میدهم که در برابر وجدان و خدای خودم شرمنده نباشم. از طرف خارجیها به ایران ظلم شده و ظلم میشود و باید جلوی آن را گرفت.
خوشبختانه ایرانیها مرد و مردانه ایستاده و توانستهاند بهتدریج حق خود را بگیرند و خود را ثابت کنند. همین الان که دارم با شما صحبت میکنم، مقاله نیویورکتایمز جلوی روی من هست که درباره مقاومت ایرانیها در برابر این فشارها نوشته. منظورم این است که خود آمریکاییها هم این را قبول دارند. من معتقدم اینها با این قرتیبازیهایی که انجام میدهند، به جایی نمیرسند. اینها با عربستان سعودی معامله میکنند. عربستان سعودی چه عنوانی دارد جز اینکه یک رژیم آدمکش و خونخوار است که میرود و در مملکت دیگری آدمها را میکشد و بعد میگوید: من حافظ مکه هستم! کسی که مسلمان است و شرف دارد، آدمکشی و خونخواری نمیکند، آن هم اینطور وحشیانه. اینها خلاف وجدان و قوانین انسانی است و من نمیتوانم با این چیزها موافق باشم. ایران هزاران سال تاریخ دارد و همیشه به دنبال صلح بوده است. حکومتها همیشه آمده و رفتهاند، ولی باید امروز و فردا را دید. آب ریخته را نمیشود به جوی برگرداند.
من به همه هموطنانم قول میدهم که شرافت و وجدانم را در اختیارشان قرار بدهم و در هر جا که از دستم بربیاید، از وطنم دفاع خواهم کرد، چون افتخار میکنم که هم ایرانی باشم، هم مسلمان و از چیزی هم باک ندارم. این را باید غرب بفهمد که اگر یک مسلمانی بد کرد، او نامسلمان است، نه اینکه همه مسلمانها بد هستند. این جوانها آتیه این مملکت هستند. من به روح پدر و مادرم -که عزیزترین کسانی هستند که داشتم- قسم میخورم که وقتی تلفنی یا حضوری با این جوانها صحبت میکنم، به آنها حسادت نمیکنم، بلکه افتخار میکنم و خجالت میکشم که در قدیم آنطور که باید و شاید متوجه اینها نبودیم! اینها لیدرهای جدید هستند و غیرت و شرف و هوش دارند. معلوماتی را که اینها دارند، امثال من ندارند! بنابراین من خیلی خوشبین هستم و تردید ندارم که بالاخره حق به حقدار میرسد.
باز هم میگویم که به ایران افتخار میکنم که عمده چیزهایی را که نیاز دارد، بدون این که از خارج خریده باشد، با همت و تلاش و غیرت همین مهندسین جوان،برای خودش تهیه کرده است. زیردریایی و موشک و هر چه را که نیاز دارد، درست و این همه پیشرفت کرده. ایران باید در مقابل دشمن قوی باشد.مگر قرار است ایران همه چیزش را بدهد و کاری را که با قذافی کردهاند، با ایران هم بکنند؟ ایران لیبی نیست که آنجا را به کثافت کشیده و هنوز هم توی آن ماندهاند! قذافی گول خورد. ایران باهوشتر از این حرفهاست. تاریخ دارد و شرف دارد و به این آسانی نمیشود آن را از جا تکان داد. من هم شرافتمندانه برای این افراد دعا میکنم که اینطور همه ناراحتیها و مشکلات را تحمل کردهاند تا به برادرها و خواهرهایشان خدمت کنند. این قابل تقدیر است.
کشور ما طی ۲۰۰ سال گذشته به هیچ جا حمله نکرده، اما بارها به آن حمله شده است……ایران هیچ وقت مهاجم نبوده. به جوانها میگویم که باید بروند و تاریخ کشورشان را بخوانند. در این ۲۰۰ سال بروید بخوانید و ببینید چه ظلمهایی که به ما نشد…
در داخل ایران برخی جریانات و چهرههای سیاسی مواضع اخیر شما را نپسندیدند و در مقابلتان گارد گرفتند. علت چیست؟
وقتی کسانی در خارج یا داخل ایران علیه من موضوع میگیرند در زمانی که من با تحریم مردم مخالفت میکنم و از استقلال کشور و حق داشتن امکانات هستهای دفاع میکنم و پای ملت و مردمم میایستم، وقتی کسی درجهت مقابل این موضعگیری بایستد هرکس که باشد او بدون شک تیشه به ریشه ملت میزند وخائن است چه اصلاحطلب باشد چه سلطنت طلب و نزد مردم ماهیت خود رامعرفی میکند و مردم جواب او را خواهند داد.
ممنونم از وقتی که در اختیار ما گذاشتید، در پایان اگر نکته ناگفتهای دارید بفرمایید.
انشاءا… زیر سایه خدا، همه سالم و موفق و ایران قدرتمند و سرافراز باشد. امیدوارم حرفهایم راهگشا و روشنگرانه بودهباشد و اگر کسی هم نقدی بر حرفهای من داشتهباشد، با کمال میل و افتخار گوش میدهم.