روزنامه اصولگرای صبح نو با محسن اسلامزاده، کارگردان مستند «تنها میان طالبان» به بهانه مذاکرات اخیر صلح در افغانستان گفتگویی انجام داده است.
آقای محسن اسلامزاده مستندساز برجسته کشور جزو معدود ایرانیهایی است که دو هفته را با اعضای طالبان افغانستان زندگی کرده است. در این گفتوگو تلاش شد با مرور مراحل ساخت «تنها میان طالبان» تصویری دقیقتر از روش و منش امارت اسلامی افغانستان به دست بیاوریم. مخصوصاً که این روزها اخباری از مذاکرات میان دولت جمهوری اسلامی و طالبان منتشر شده و روایت کسی که در میان این گروه رفته جالب توجه است.
بخشی از این گفتگو را بخوانید:
با وحشت و ترستان برای برخورد با طالبان چه کار کردید؟ اصلاً میترسیدید یا نه؟
درباره چیزی که انسان شناخت ندارد، داشتن ترس طبیعی است. استرس رسیدن به طالبان زیاد بود. خطر دستگیری در میان راه با این همه دوربین و حتی خطر دستگیری و کشتهشدن توسط آمریکاییها نیز وجود داشت. یک شبح از طالبان در ذهنم وجود داشت و هیچ تصویر عینی از آنها نداشتم. حتی آن کسی که رابط من با طالبان به نام «کلیما…» در سفر بود، جوری با من بازی میکرد که نمیفهمیدم عضو طالبان است یا نه. تمام این موارد آدم را در یک فضای بیم و امید نگه میداشت. آنچه دیدید چقدر با آنچه فکر میکردید تفاوت داشت؟
شما هر چقدر هم بخوانی باز نمیتوانی اعتماد کنی. البته نگاه «شرارد کوپر» انگلیسی، «احمد رشید» نویسنده پاکستانی و «مصطفی حامد» مشاور بنلادن را خیلی به دیدگاه خودم نزدیک میدیدم. احساس میکنم دستهایی در غرب هست که تحلیلهای درست در رابطه با طالبان را سانسور و حذف میکند. مثل همین کوپر که از سفیر به مشاور کاهش جایگاه یافت. حتی در کتاب «نامههای کابل» اظهارات «کاندولیزا رایس» و «ریچارد هاربروک» با خیلی از تحلیلهایی که در رسانهها ارائه میشود، تفاوت دارد و اعترافهای مهمی داشتند.
عضو شورای رهبری طالبان افغانستان در گفتوگویی که با شما در مستند انجام میدهد، میگوید که ما قصد داریم برخی روندهای غلط گذشته را اصلاح کنیم. یا اعلام میکند معتقدیم که یک قوم نمیتواند بر افغانستان حکومت کند. حالا که چند سال از زمان ساخت مستند و آن مصاحبه گذشته، این حرفها را چقدر واقعی میدانید؟
تا جایی که دیدم ما با یک «نو طالبان» طرف هستیم. نوطالبان از نظر من دو ویژگی مهم دارد؛ ویژگی اول رو آوردن به یک دیپلماسی جدی و مذاکره واقعی است. آنها دیگر مثل گذشته نیستند که همه تخممرغهایشان را در سبد یک کشور خاص بگذارند. تلاش میکند با همه ارتباط بگیرد. از شرق آسیا گرفته تا روسها و جاهایی دیگر تلاش میکند که با همه مذاکره کند. ویژگی دوم مرزبندی با گروههای تروریستی بینالمللی است.
اگر قبلاً گروهی مانند القاعده حضور گسترده در افغانستان داشته، الآن حواس طالبان به چنین گروههایی هست و اجازه فعالیت به آنها نمیدهد. گروههایی مثل داعش که سنگینترین جنگها را در ماههای اخیر در شمال افغانستان با آنها داشتهاند. الآن داعش تنها در مناطق شرقی افغانستان حضور دارد. آن هم به صورت محدود که البته طالبان با آنها هم درگیر است. طالبان واقعاً به این نتیجه رسیده که باید بقیه اقوام را درگیر حکومت بکند؛ اما یک سری از اقوام از جمله هزارهها هنوز نسبت به طالبان مشکوک هستند.