آوتاف
فرارو: کشف یک سیارک بالقوه خطرناک در اوایل سال جاری میلادی، دانشمندان را وارد منازعه‌ای جدی کرد. ستاره شناسان بسیاری از همان ابتدا اعلام کردند که این سیارک ۷۰ متری در گذر بعدی خود به احتمال بسیار زیاد به زمین برخورد خواهد کرد، اما برخی دیگر نیز معتقدند که چنین برخوردی صورت نخواهد گرفت و این سیارک ایمن است، اما واقعاً چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
در ۶ ژانویه ۲۰۲۲، اخترشناسان در رصدخانه مونت لمون در آریزونا، سیارکی را با عرض ۷۰ متر (۲۳۰ فوت) کشف کردند. بر اساس مشاهدات اولیه آن‌ها، به نظر می‌رسد که این شی که ۲۰۲۲ AE1 نام گرفته، می‌تواند در گذر بعدی خود، در ۴ ژوئیه ۲۰۲۳، به زمین برخورد کند. از آنجایی که عدم قطعیت در مدار یک سیارک، در ساعات اولیه پس از کشف آن در بالاترین حد خود قرار دارد، ستاره شناسان در چندین رصدخانه مختلف تلاش کردند تا مشاهدات جدیدی را انجام دهند که معمولاً هرگونه برخورد در آینده را رد می‌کند.
با این حال، داده‌های هفت شب اول رصد، نشان می‌داد که احتمال برخورد سیارک با زمین رو به افزایش است. در ادامه سیارک ۲۰۲۲ AE1 توسط سیستم تعیین مدار سیارک (AstOD) -یک سیستم خودکار که اخترشناسان در سراسر جهان برای ارزیابی خطر سیارک از آن استفاده می‌کنند- به عنوان یک سیارک برخورد احتمالی در آینده، علامت گذاری شد. علاوه بر این، این سیارک یکی از بالاترین رتبه‌بندی‌ها را در مقیاس پالرمو کسب کرد، رتبه‌بندی که ستاره‌شناسان از آن برای دسته‌بندی و اولویت‌بندی خطرات برخورد با زمین استفاده می‌کنند. هم سازمان فضایی اروپا ESA و هم ناسا این اطلاعات را در وب‌سایت‌های پورتال اطلاعاتی Near Earth Object (NEO) خود منتشر کردند که به هر کسی – همچون ستاره‌شناسان آماتور علاقه‌مند – اجازه می‌داد تا آن را رصد کنند.
در هفته بعد از این، شرایط حتی نگران کننده‌تر شد، زیرا نور ماه کامل، آسمان شب را فرا گرفته بود و مناع از آن می‌شد که ستاره شناسان بتوانند این سیارک را از زمین رصد کنند. با این همه زمانی که این سیارک دوباره در میدان دید قرار گرفت، ستاره شناسان اعلام کردند که داده‌های انباشته شده در مسیر سیارک نشان می‌دهد که شانس برخورد آن با زمین به طور چشمگیری در طول زمان کاهش می‌یابد. اندکی بعد، اعلام شد که «۲۰۲۲ AE1 هیچ زمانی در آینده قابل پیش بینی، زمین را تحت تاثیر قرار نخواهد داد.» این بدان معنا است که این سیارک، بر اساس پیش بینی‌های جدید هرگز به زمین برخورد نخواهد کرد و بدین شکل ما از تهدید یک سیارک بالقوه خطرناک رها شدیم.
برخورد سیارک‌های نابودگر به زمین، یکی از تم‌های هیجان انگیز در داستان‌ها و فیلم‌های سال‌های اخیر است که به ویژه در صنعت سینما و با تکنولوژی شگفت انگیزی که این صنعت در اختیار دارد، روز به روز ترسناک‌تر و واقعی‌تر جلوه می‌کند. فیلم‌هایی همچون «بالا را نگاه نکن» Don”t Look Up فقط جدیدترین نمونه از این فیلم‌ها هستند که نشان می‌دهند چگونه زمین ما ممکن است با این سیارک‌های خطرناک نابود شود، اما در اینجا مسئله دیگری نیز وجود دارد که در این فیلم‌ها بر آن تأکید می‌شود و آن عدم اطلاع رسانی صحیح از سوی مراجع رسمی است. اگرچه فیلم‌ها برای سرگرم کردن ما ساخته می‌شوند، اما احتمالاً بسیاری از ما چندان باور نداریم که در صورت رخ دادن چنین تهدیدهایی، واقعیت از همان ابتدا به ما گفته شود، حتی اگر چنین بدبینی بی اساس باشد.
مارکو میشلی، ستاره شناس در مرکز هماهنگی اجرام نزدیک به زمین ESA (NEOCC) در خصوص کشف سیارک جدید ۲۰۲۲ AE1 می‌گوید: «در تقریباً ده سالی که در ESA کار کردم، هرگز چنین شی خطرناکی ندیده بودم. ردیابی این سیارک و اصلاح مسیر آن تا زمانی که داده‌های کافی برای اطمینان از عدم برخورد بدست آید، بسیار هیجان انگیز است.» بنابراین، اخترشناسان دقیقاً چگونه توانستند تهدیدی را که در ابتدا بسیار قطعی به نظر می‌رسید، رد کنند؟
دانشمندان توضیح می‌دهند که در اولین رصد یک سیارک، در ابتدا فقط یک نقطه وجود دارد، یک نقطه نوری در آسمان. در این مرحله، مشخص نیست که این نقطه چیست و به کجا می‌رود. میشلی توضیح می‌دهد که برای آشکار کردن یک جسم در حال حرکت، به یک رصد دوم نیاز است و دانستن فاکتور‌هایی همچون جایی که می‌رود و با چه سرعتی حرکت می‌کند، برای تعیین مدار آن لازم است. مشاهدات بیشتر می‌تواند به تعیین دقیق‌تر مدار سیارک کمک کند و عدم قطعیت‌ها را کاهش دهد تا زمانی که اخترشناسان مطمئن شوند که در درجه اول به زمین برخورد نمی‌کند.
برای کمک به این تعیین‌ها، ستاره‌شناسان از شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای برای محاسبه مسیر مداری آینده سیارک استفاده می‌کنند و موقعیت‌ها و سرعت‌های اولیه‌ای که به‌طور تصادفی انتخاب شده‌اند و در محدوده خطای مشاهدات تاکنون قرار دارند، وارد می‌کنند. با ایجاد تعداد زیادی شبیه سازی، اخترشناسان می‌توانند احتمال برخورد هر شی خاصی را با زمین محاسبه کنند. به عنوان مثال، اگر یک میلیون مدار ممکن مختلف شبیه سازی شود و فقط یکی از آن‌ها منجر به برخورد شود، به این معنی است که احتمال برخورد سیارک با زمین یک میلیون به یک است.
آنچه معمولاً اتفاق می‌افتد این است که با مشاهدات بیشتر و داده‌های بیشتر، منطقه خطر باریک می‌شود و راهرو مسیر آینده سیارک از زمین دور می‌شود و درصد خطر را کاهش می‌دهد. همچنین با وجود شبکه‌ای از رصدخانه‌ها در سراسر جهان که بر روی دفاع سیاره‌ای متمرکز شده اند – یعنی جستجو در آسمان برای سیارک‌ها و دنباله دار‌های ورودی – امکان مشاهدات متعدد و سریع هرگونه سنگ فضایی که تهدیدی برای زمین است، فراهم می‌شود و البته هم شبکه نیز به سرعت می‌تواند احتمال برخورد را رد کند.
دانشمندان در خصوص ۲۰۲۲ AE1 می‌گویند، مشاهدات پس از رفع ماه کامل، داده‌های مورد نیاز برای نشان دادن اشتباه بودن سطح ریسک محاسبه شده از مشاهدات اولیه را فراهم کرد. در واقع آن‌ها می‌گویند که با داده‌های بیشتر، سطح ریسک این سیارک اکنون تا نزدیک به صفر پایین آمده، اما باز هم رصد آن ادامه خواهد یافت. لورا فاجیولی، دینامیست اجرام نزدیک زمین در NEOCC که مدار ۲۰۲۲ AE1 را در طول دوره رصد محاسبه کرد، گفت: «داده‌ها واضح بود و صبح روز بعد توسط همکاران ما در ناسا تایید شد که سیارک ۲۰۲۲ AE1 خطر برخورد ندارد. اگر مسیر ۲۰۲۲ AE1 نامشخص می‌ماند، ما از هر وسیله ممکن برای ادامه رصد آن با بزرگترین تلسکوپ‌هایی که در اختیار داریم، استفاده می‌کردیم. اما چون از لیست خطرات ما حذف شد، دیگر نیازی به دنبال کردن آن نداشتیم.»
سازمان فضایی اروپا ESA نیز می‌گوید برخی از ستاره شناسان علاقمند که به نظارت بر این سیارک ادامه خواهند داد، پیش بینی‌ها را تایید می‌کنند. اکنون می‌دانیم که در اوایل ژوئیه ۲۰۲۳، سیارک ۲۰۲۲ AE1 در فاصله حدود ده میلیون کیلومتری (+/- یک میلیون کیلومتری) – بیش از ۲۰ برابر فاصله ما با ماه – از کنار زمین خواهد گذشت. با این حال، اگرچه احتمال برخورد این سیارک با زمین، از نظر کارشناسان بسیار کم است، اما همچنان این احتمال وجود دارد که روزی سیاره ما با یک سیارک برخورد کند یا یک رویداد انفجار هوایی بزرگ مانند شهاب سنگ چلیابینسک در سال ۲۰۱۳ را تجربه کند.
با سرعت محاسبه شده کنونی برخوردها، اخترشناسان می‌گویند که یک سیارک بزرگ هر ۱۰۰ میلیون سال یا بیشتر به زمین برخورد می‌کند. اما هنوز هم چنین ارقامی قطعیت ندارد و به همین دلیل است که ستاره شناسان حرفه‌ای و آماتور به صورت مستقل نیز به رصد آسمان‌ها ادامه می‌دهند.
